Terwijl het kabinet worstelt met de vrije artsenkeuze zal volgend jaar de Participatiewet de vrije keuze op de arbeidsmarkt inperken. Is ook hier de budgetpolis het beste middel om de kosten van de sociale zekerheid onder controle te houden?

Het is momenteel duidelijk aan het worden dat principes soms duur zijn. De kosten van de gezondheidszorg(73 miljard) en ons sociale zekerheidsstelsel(77 miljard) vormen samen bijna 60% van de overheidsuitgaven. En met toenemende vergrijzing en werkloosheid is het dus logisch dat Den Haag hier vooral grip op wil hebben. En dat kan betekenen dat oude vrijheden moeten worden opgeofferd. Of dat in de zorg zal gaan gebeuren is nog de vraag. In de arbeidsmarkt is het met kleine stapjes volgens vergelijkbare lijnen al aan het gebeuren.

Eigen Risico

Het eigen risico voor werkgevers en werknemers is net als in de zorg de afgelopen jaren groter geworden. Het langer doorbetalen van zieke werknemers en de transitievergoedingen leiden tot een hogere bijdrage van werkgevers. En ook werknemers betalen een steeds groter deel van de sociale zekerheid zelf: de WW is 70% en de duur van de uitkering wordt steeds korter. Net als is de zorg is het de bedoeling dat werkgevers en werknemers niet te makkelijk gebruik maken van de voorzieningen.

Quota’s en contractpartners

De Participatiewet die in 2015 in werking treedt heeft als doel 125.000 banen te creëren voor mensen met een arbeidsbeperking. Lukt dit niet dan zal de Quotumwet dit gaan verplichten. Hiermee worden UWV en WSW-bedrijven dus verplichte contractpartners voor werkgevers. Werkgevers met meer dan 25 werknemers worden gedwongen met de contractpartners zaken te doen en de vrije keuze verdwijnt dus deels: de budgetpolis. Werknemers zijn natuurlijk al aangewezen op het UWV of Sociale Dienst. Alleen de eventuele transitievergoeding kan nog vrij in de markt worden besteed.

Gemeentelijke aanbestedingen

Wie te maken heeft met de (semi)-overheid als opdrachtgever zal steeds vaker te maken krijgen met de verplichting om een deel van het in te zetten personeel te betrekken uit de voorraden uitkeringsgerichtigden. En blijft dat nu nog beperkt tot arbeidsbeperkten, een volgende logische stap is natuurlijk de grotere groep uitkeringsgerechtigden in Bijstand of WW. Overigens is de overheid zelf een van de meest kritische werkgevers bij het in dienst nemen van nieuw personeel dus kan de voorbeeldrol nog wel wat verbeterd worden.

Korting op premie?

Waar we in de zorg inmiddels een breed scala aan mogelijkheden hebben met premies en collectieve kortingen in dat in de sociale zekerheid nog niet zo. Maar ook hier zal de werkgever steeds meer met soortgelijke keuzes te maken krijgen als delen van de sociale zekerheid worden overgeheveld naar de markt, kijk maar naar het herverzekeren van ziekte en de premiedifferentiaties.

Het einde van de vrije keuze op de arbeidsmarkt?

Sommige werkgevers zullen per se willen vasthouden aan de vrijheid om zelf te beslissen wie ze in dienst nemen. En dat klinkt ook logisch. Maar als daardoor grote delen van de beroepsbevolking afhankelijk blijft van het sociale zekerheidsstelsel zal dat tot steeds hogere kosten en dus belastingen leiden waar de ondernemer ook niet blij van wordt. Als de arbeidsmarkt dit niet zelf oplost (Participatiewet) zal de overheid wel moeten ingrijpen (Quotumwet).

Zelf doen of wachten op de overheid?

We zijn het in Nederland behoorlijk gewend om het aan de Overheid over te laten om in dit soort vervelende situaties in te grijpen. Wij de lusten, en de overheid de lasten. En dan mopperen als het niet goed gaat. Het zelf ingrijpen, als was het maar om erger te voorkomen, is nieuw en de Participatiewet zal een eerste test zijn.

Het zou natuurlijk nog mooier zijn als we met elkaar een soort ”Marshallplan” voor de arbeidsmarkt zouden oppakken en in het eerste kwartaal van 2015 alleen maar uitkeringsgerechtigden zouden aannemen. Dit zou de kosten van de sociale zekerheid omlaag brengen en het besteedbaar inkomen flink kunnen verhogen…

Een succesvol 2015 gewenst!